تشنگی بیش از حد و زیاد یا پلی دیپسی

آب برای زندگی ضروری است. این مایع 60 تا 65 درصد از بدن ما را تشکیل می دهد و بدون آن انجام عملاً تمام فرآیندهایی که عملکرد ما را حفظ می کنند، مانند هضم، توزیع مواد مغذی در سراسر بدن، دفع مواد زائد و غیره غیرممکن است. به همین دلیل، تعجب آور نیست که انسان برای حفظ سلامتی خود باید روزانه بین 2.5 تا 4 لیتر آب بخورد.

اگرچه تقریباً همیشه توصیه می شود به بدن “گوش دهید” و به اندازه نیاز آب مصرف کنید، موارد خاصی وجود دارد که در آنها ممکن است احساس تشنگی زیاد داشته باشید که طبیعی نیست. از دیدگاه پزشکی، این بیماری به عنوان پلی دیپسی شناخته می شود و به شرح زیر تعریف می شود:

نیاز به نوشیدن مکرر و فراوان، که در برخی از حالات پاتولوژیک رخ می دهد.

تشنگی بیش از حد

تشنگی بیش از حد می تواند علل متعددی داشته باشد و معمولاً با ادرار بیش از حد (پلی یوری) و سطوح پایین سدیم خون (هیپوناترمی) همراه است. در سطور زیر، علل احتمالی که ممکن است احساس تشنگی مفرط را داشته باشید را برملا می کنیم.

در هر صورت، توصیه می کنیم در صورت بروز این علامت غیر معمول (یا هر علامت دیگری) فراتر از اطلاعات ارائه شده در اینجا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

1. مصرف برخی غذاها

اگرچه چاشنی باعث می شود بسیاری از غذاها طعم خوشمزه ای داشته باشند، استفاده بیش از حد از موادی مانند نمک و شکر می تواند منجر به افزایش نیاز به آب شود. همانطور که برخی از عناصر موجود در غذاها مصرف می شوند، به جریان خون می روند و برای حفظ تعادل نیاز به “کشش” مایعات از بافت ها به خون دارند. این سیگنال ها را برای جبران مایعات از دست رفته ارسال می کند که به تشنگی تبدیل می شود.

اگرچه این توضیح اساسی در نگاه اول بسیار واضح به نظر می رسد، اما لازم به تاکید است که هیچ توافق علمی بین مصرف نمک و افزایش تشنگی وجود ندارد.

در هر صورت، شایان ذکر است که مصرف برخی غذاها به عنوان یکی از شایع ترین علل تشنگی مفرط، به شرطی که وقت شناس باشد، برجسته شود.

2. دیابت | تشنگی زیاد

دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن قادر به تنظیم میزان گلوکز خون نیست. این ممکن است به دلیل عدم تولید انسولین، پاسخ مناسب سلول ها به حضور انسولین یا هر دو باشد. همانطور که سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می دهد، بیش از 420 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به دیابت هستند. اگر به موقع درمان نشود، این تصویر می تواند منجر به آسیب دائمی عصبی و سیستمیک شود.

دیابت منجر به افزایش گلوکز در خون می شود که به کلیه ها هشدار می دهد که نیاز بیشتری به تولید ادرار برای دفع قندهای اضافی دارند. به طور طبیعی، افزایش ادرار باعث تشنگی بیش از حد می شود. 

به همین دلیل است که تشنگی بیش از حد یکی از آشکارترین علائم یک بیماری دیابتی کنترل نشده است.

3. دیابت بی مزه

دیابت بی مزه یک اختلال نادر است که باعث عدم تعادل مایعات در بدن می شود. این بیماری به دلیل عدم تولید/عملکرد کامل یا نسبی هورمون ضد ادراری است که برای کلیه ها برای کنترل میزان آب و نمک در بدن ضروری است. در نتیجه کلیه ها قادر به تمرکز طبیعی ادرار نیستند و مقدار زیادی ادرار رقیق دفع می شود. به دلایل واضح، این تصویر باعث ایجاد پلی دیپسی نیز می شود.

4. کم خونی

در کم خونی ، بیمار فاقد گلبول های قرمز سالم کافی برای حمل مقدار مناسب اکسیژن به بافت های مختلف بدن است. علائم خفیف تر می تواند علائمی مانند خستگی، ضعف و مقداری رنگ پریدگی ایجاد کند، اما با پیشرفت بیماری، تشنگی بیش از حد ممکن است تجربه شود.

5. خشکی دهان

خشکی دهان به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه یکی دیگر از علائم این است که چیزی در بدن درست نیست. بسیاری از عکس‌ها و موقعیت‌ها می‌توانند باعث خشکی دهان شوند، مانند مصرف برخی داروها (ضد افسردگی‌ها، ضد اضطراب‌ها، آنتی هیستامین‌ها، گشادکننده‌های برونش و غیره)، آسیب عصبی، جراحی غدد بزاقی و سیگار کشیدن و غیره.

خشکی دهان ما را تشویق می‌کند که بیشتر از حد معمول آب بنوشیم، اما می‌تواند یکی از نشانه‌های کم‌آبی بدن نیز باشد. علت یا پیامد آن، تشنگی زیاد و خشکی دهان علائم بسیار مرتبط با یکدیگر هستند.

6. سطوح بالای کلسیم (هیپرکلسمی)

هیپرکلسمی بیماری است که در آن سطح کلسیم خون بالاتر از حد طبیعی است. غلظت بیش از حد این ماده معدنی می تواند منجر به ضعف استخوان، تشکیل سنگ کلیه و اختلال در عملکرد سیستم های مختلف مانند عصبی و قلبی عروقی شود.

کلسیم اضافی همچنین باعث می‌شود کلیه‌ها برای فیلتر کردن آن سخت‌تر کار کنند، که منجر به ادرار بیش از حد و تشنگی بیشتر می‌شود. باز هم، این توضیح می دهد که چرا پلی دیپسی یکی از علائم اصلی بیماری مانند هیپرکلسمی است.

7. اسهال مزمن

اسهال مزمن در برخی شرایط عفونی مانند مسمومیت غذایی توسط ویروس ها، باکتری ها، آمیب ها و سایر میکروارگانیسم ها (شیگلوز، آمیبوز و غیره) شایع است. اگر دفع اسهال تکرار شود و جایگزینی کافی مایعات انجام نشود، خطر کم آبی بدن وجود دارد.

این امر منجر به افزایش نیاز به نوشیدن آب، پوست خشک و رنگ پریده، سرگیجه، عدم تحرک و ضعف می شود. کم‌آبی بدن یکی از خطرناک‌ترین عوارض مسمومیت غذایی در کشورهای کم‌درآمد است.

8. پلی دیپسی اولیه: سایر علل تشنگی مفرط

تا به حال، ما بر موارد تشنگی زیاد به دلیل خاصی (کم خونی، عدم تعادل الکترولیت، دیابت و موارد دیگر) تمرکز کرده‌ایم.

در هر صورت باید تاکید کرد که نوعی پلی دیپسی وجود دارد، پلی دیپسی اولیه که بدون محرک فیزیولوژیکی قبلی رخ می دهد. این بدان معنی است که با یک تشنگی واضح یا نیاز جسمی به نوشیدن همراه نیست، بلکه به یک زمینه پیچیده تر و روانپزشکی می رود.

برخی از علل پلی دیپسی اولیه عبارتند از:

1. روان‌گسیختگی.
2. اختلال وسواس فکری عملی.
3. روان پریشی.

پاتوفیزیولوژی پلی دیپسی اولیه با منشا روان زایی پیچیده است و به طور کامل توضیح داده نشده است. در هر صورت، برای بستن این فضا ارزش برجسته کردن آن را دارد، زیرا همه علائم تشنگی را نمی توان در سطح فیزیولوژیکی توضیح داد.

تشنگی بیش از حد یک علامت پیچیده است که می تواند نشان دهنده یک عدم تعادل فیزیولوژیکی خاص (پرخوری یا کم آبی بدن) باشد یا در صورت عدم موفقیت، هشدار دهنده یک بیماری زمینه ای باشد.

اگر بعد از نوشیدن 3-4 لیتر آب در روز همچنان احساس تشنگی غیرمنطقی دارید، ممکن است زمان مراجعه به پزشک فرا رسیده باشد.