X

اقدامات درمانی مبتنی بر آگاهی


اقدامات درمانی مبتنی بر آگاهی، عبارت از رهیافت های درمانی می باشد که بر مبنای آگاهی ایجاد شده است و روش درمانی را به عنوان بخش مهمی از سلامت روانی و فیزیکی تقویت می کند.

کاهش استرس مبتنی بر آگاهی، درمان شناختی مبتنی بر آگاهی (MBCT)، درمان رفتاری گویشی (DBT) ، و درمان پذیرش و اجرا (ACT) برخی از مداخلات درمانی مبتنی بر آگاهی هستند که در حال حاضر در طول درمان استفاده می شوند.

اقدامات درمانی مبتنی بر آگاهی که به منظور تمرکز مناسب و توجه شخص بر روی تجارب فعلی به روش غیر تشخیصی طراحی شده است، چه به صورتی گروهی و چه به صورت انفرادی، می تواند برای افرادی که به دلایل متعدد به درمان مراجعه می کنند، مفید و موثر باشد.

آگاهی چیست؟

در حال حاضر، هیچ تعریفی از آگاهی وجود ندارد که از نظر دانشگاهی تایید شده باشد.

اثبات شده است که به دلیل عقاید مختلف در مورد اگاهی، متفاوت بودن عقاید در مورد بدست آوردن آگاهی، دیدگاه های مختلف در مورد هدف از آگاهی و چالش های مربوط به توصیف مفهومی که واژه گان تخصصی پزشکی و روان شناسی استفاده کند، داشتن یک تعریف مشخص به راحتی امکان پذیر نیست.

چند ایده و نظریه عمومی در رابطه با مفهوم آگاهی وجود دارد.

آگاهی می تواند یک شناخت مبنایی از وضعیتی باشد که فرد نسبت به شرایط فیزیکی، روانی و عاطفی در زمان حال شناخت پیدا می کند و این کار را بدون قضاوت و تشخیص انجام می دهد.

افراد می توانند بدون اینکه تحت تاثیر احساسات، شناخت ها و یا درک های بدنی خود قرار بگیرند، به آنها توجه کنند و مورد قبول قرار دهند.

باور بر این است که روش های آگاهی می تواند به افراد کمک کند تا به جای اینکه تحت کنترل تفکرات خودشان قرار بگیرند، بهتر بتوانند تفکرات خودشان را کنترل کنند.

علاوه بر محبوبیت رهیافت های آگاهی در زمینه های سلامت فیزیکی و روانی، این روش در حوزه های دیگر هم به کار گرفته می شود: در ایالات متحده، روش های آگاهی در اغلب مدارس، مراکز تجاری، صنعت تبلیغات و مراکز نظامی بکار گرفته می شود.

کاربرد آگاهی در درمان

در دنیای غرب، مداخلات مبتنی بر آگاهی به روش های دارای مقبولیت گسترده ای تبدیل شده اند که در شناسایی علائم مربوط به بسیاری از چالش ها و مشکلات رایج سلامت روانی تجربه شده و / یا مشکلات عاطفی بکار برده می شود.

رهیافت های آگاهی ریشه در سنّت های بودیسم همانند مدیتیشن های ویاسانا و زِن دارد.

در حال حاضر، چهار مدل درمانی شناخته شده وجود دارد که شامل روش های آگاهی می باشد:

• در دهه 1970، جان کابات – زین ، موسّس برنامه کاهش استرس مبتنی بر آگاهی، یکی از اولین افرادی بود که تلاش می کرد اصول آگاهی و تفکر بودیسم را با کارهای علمی و پزشکی ادغام کند.

• همچنین در دهه 1970، مارشا لینهان ، DBT را به کمک تاثیرات معنوی غربی و شرقی خاص توسعه داد.

• ACT، که در اواخر دهه 1980 توسط استون هایز، کلی ویلسون و کریک استوسال معرفی شده بود، از تکنیک ها و ایده های شرقی استفاده می کند.

• در اوایل قرن 21 ام، زیندل سگال، مارک ویلیامز و جان تیزدال بر مبنای کار کابات – زین، شروع به توسعه MBCT کرد.
هر چند که همه این رهیافت ها شامل تکنیک های آگاهی می باشند، ولی یک تفاوت محدودی بین هر یک از این روش ها وجود دارد.

MBSR و MBCT به صورت فعّال تفکّر و مدیتیشن آگاهی را آموزش می دهند، ولی MBCT تکنیک های درمان رفتاری شناختی را هم به عنوان بخشی از درمان بکار می گیرد.

DBT و ACT مدیتییشن آگاهی را آموزش نمی دهد، بلکه در عوض روش های آگاهی دیگری را به منظور افزایش آگاهی و توجه متمرکز مورد استفاده قرار می دهد.

علاوه بر آن، در حالی که MBSR و MBCT بر روی فرآیند توسعه آگاهی و همچنین تفکرات مرتبط متمرکز است، DBT و ACT به طور اساسی بر روی شناخت تجربه شده در وضعیت آگاهی تمرکز دارد.

تکنیک های آگاهی استفاده شده در درمان

هر چند که آگاهی می تواند از طریق تکنیک های مختلفی به دست بیاید، ولی در اغلب موارد رهیافت های مبتنی بر آگاهی، از طریق استفاده از مدیتیشن آگاهی ارائه می شوند.

در طول مدیتیشن آگاهی، معمولا درمانگر شخص یا افراد درمانجو را برای تمرکز مستقیم بر وضعیت فعلی راهنمایی می کند. به افراد درمانجو آموزش داده می شود تا بر روی پدیده خاصی تمرکز کنند.

در صورتی که درمانجو مطلع باشد که تفکرات آنها منجر به دوری آنها از شرایط فعلی می شود، ترغیب می شوند که نسبت به محلی که در آن قرار دارند و نسبت به کارهایی که قبلا انجام می دادند، توجه کنند و این امر باعث می شود که آنها بدون واکنش یا قضاوت در مورد خودشان، به شرایط حاضر برگردانده شوند.

درمانگران می توانند به افراد درمانجو کمک کنند تا به یک شناخت و درک بهتر نسبت به ادراکات عاطفی و فیزیکی مرتبط با شناخت خودشان دست یابند.

بیشتر روش های مدیتیشن و تفکر آگاهی در مجموعه های بالینی و یا خارج از آن بکار گرفته می شوند.

مدیتیشن آگاهی یک تکنیک محبوبی است که به منظور به دست آوردن آگاهی استفاده می شود، ولی آگاهی بدون استفاده از مدیتیشن هم قابل دست یابی است.

با گسترش دانش مربوط به کاربردهای آگاهی، معمولا افراد درمانجو تشویق می شوند تا آگاهی را در زندگی روزمره خودشان، به خصوص در محیط های غیر بالینی، بکار بگیرند.

در طول تجارب طاقت فرسای عاطفی، آگاهی دارای کاربرد و اهمیت ویژه ای می باشد، به نحوی که به افراد کمک می کند تا آگاهی خودش را نسبت به حرکت، تنفس و درک چندین تجربه مختلف حفظ کند.

همچنین در رهیافت های آگاهی، از تمرینات تنفس، مدیتیشن بررسی بدن، و تجسم راهنمایی شده هم استفاده می شود. در نهایت، شخص درمانجو ترغیب می شود تا آگاهی را در طول زندگی روزمره خود بکار بگیرد.

این استمرار فرآیند درمانی به افرا اجازه می دهد تا آگاهی را در یک محیط غیر بالینی مشاهده، بررسی و تجربه کنند و بعد از آن، کاربرد ها و معایب آن را در زندگی روزمره مورد بررسی قرار دهند.

در اغلب موارد، ترکیب مشاهدات و بررسی ها نقش یک کاتالیزگر و تسریع کننده را در اصلاحات رفتار و تفکر ایفا می کند.



اقدامات درمانی مبتنی بر آگاهی به چه نحوی می توانند مفید باشند؟

در اغلب موارد آگاهی به عنوان بخشی از رهیافت درمانی، در قالب روش های درمانی دیگر به کار گرفته می شود.

حتی تفکرات منفی محدود می تواند در خارج از محدوده کنترل فرد انباشته شود و / یا پیشرفت کند، و منجر به بروز نگرانی هایی از قبیل افسردگی، اضطراب و تفکر خود کشی شود.

با این وجود، متخصصان سلامت روان باید نسبت به مزایای فوق العاده آگاهی مطّلع باشند، چرا که این امر افراد را قادر می سازد با توانایی بهتری برای مجزا کردن خودشان از تفکرات، عواطف و درک های بدنی منفی محتمل داشته باشند.

در اغلب موارد این کار قبل از پیشرفت و کامل شدن وضعیت ها منفی صورت می گیرد.

بنابراین افرادی که می توانند به این وضعیت از آگاهی دست یابند، ممکن است نتیجه بگیرند که در این شرایط اجرای استراتژی های درمانی دیگر برای شناسایی آسیب های بالقوه دیگر آسان تر می باشد و از این طریق منجر به ممانعت از تاثیرات منفی می شود.

باور بر این است که روش آگاهی معمول، منجر به افزایش بینش روان شناختی و درمان عاطفی در طول زمان می شود.

معمولا هدف از مداخلات مبتنی بر آگاهی، تسکین علائم استرس، مشکلات سلامت روانی و دردهای فیزیکی می باشد و می تواند برای شناسایی و درمان یک سری از علائم و نگرانی ها بکار گرفته شود.

• کاهش استرس مبتنی بر آگاهی، در اغلب موارد می تواند در شناسایی استرس، درد مزمن، سرطان، اضطراب، افسردگی و دیگر مشکلات مزمن به افراد کمک کند.

• در اغل موارد، MBCT بخشی از رهیافت را به منظور درمان افسردگی های دوره ای، اضطراب، پسیکوز، مشکلات تغذیه ای و غذایی، دو قطبی، حملات مزمن، بیش فعالی کمبود توجه، استرس بعد از آسیب و دیگر موارد بکار می گیرد.

• DBT به طور عمده در درمان تمایل به خودکشی، شخصیت حدی، خود آسیب زنی، وابستگی بدنی و مهم، اختلالات غذایی و تغذیه ای، افسردگی و PTSD بکار گرفته می شود.

• ACT یک رهیافتی است که در اغلب موارد برای درمان اضطراب، افسردگی، وابستگی مهم، درد مزمن، پسیکوز و سرطان بکار گرفته می شود.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه

مطالب مرتبط