شناسایی و درمان وسواس فکری جنسی از نظر روانشناسی
وسواس عموما فکر یا عمل آزاردهنده ای است که فرد توان کنترل آن را ندارد. وسواس فکری جنسی نیز شامل افکاری می شود که محتوای جنسی دارند و به صورت مکرر در ذهن فرد مرور می شوند به طوری که فرد در بسیاری از مواقع درمانده و خسته می شود و از گرایش جنسی و فعالیت جنسی خود لذت نمی برد.
قبل از پرداختن به وسواس فکری جنسی، نیاز است که برای فهم و درک بهتر موضوع توضیح مختصری در مورد اختلال وسواس شرح دهیم و بعد اختصاصا به مفهوم وسواس فکری جنسی بپردازیم.
اختلال وسواس
اختلالات وسواسی اصطلاحا به اختلال وسواس فکری – عملی یا OCD معروف است.
در این اختلال، فرد افکار خاصی را به طور مکرر تجربه می کند که به آن ها وسواس فکری یا obsession می گویند یا اینکه نیاز به انجام مکرر اعمالی خاص، در فرد احساس می شود که به آن ها compulsions یا وسواس عملی می گویند.
وسواس های فکری گاه به تنهایی بروز می یابند و گاهی نیز افکار و اعمال وسواسی همراه با یکدیگر بروز پیدا می کنند. به اینصورت که فرد افکار وسواسی آزاردهنده را به طور مکرر در ذهن تجربه می کند و در حین تجربه این افکار دچار اضطراب و تنش می شود و برای اینکه از استرس و اضطراب ناشی از افکار وسواسی خلاصی یابد، دست به انجام اعمال وسواسی می زند.
برای مثال فرد مدام نسبت به بستن شیر گاز یا قفل در ماشین شک می کند و مدام این فکر را در ذهن می پروراند که مبادا شیر گاز را نبسته باشد یا در ماشین را قفل نکرده باشد، در این حالت فرد برای اینکه بتواند اضطراب و استرس درونی خود را کاهش دهد مدام شیر گاز و قفل ماشین را چک می کند.
انواع وسواس
وسواس می توانند انواع مختلفی داشته باشند:
وسواس شست و شو
شستن دست ها بیش از حد معمول یا به روشی خاص، مثلا 7 بار شستن دست ها
تمیز کردن و نظافت بیش از حد وسایل منزل یا ماشین
داشتن قواعد خاص برای مسواک زدن، دوش گرفتن یا دستشویی رفتن
وسواس مذهبی
انجام دادن اعمال مذهبی به شیوه ای خاص
وسواس تکرار
تکرار حرکات بدنی (مثال ضربه زدن با انگشت، چشمک زدن، تکان دادن سر و غیره )
تکرار فعالیت های روزمره (مثلا قبل از غذا خوردن یکبار قاشق را بالا، پایین کردن)
نکته: دقت کنید که وسواس تکرار را با اختلال تیک اشتباه نگیرید، در اختلال تیک فرد به صورت غیر ارادی و ناآگاهانه رفتاری را انجام می دهد، اما در وسواس تکرار فرد به صورت کاملا آگاهانه و مکرر این اعمال را انجام می دهد چون تصور می کند اگر این کارها را انجام ندهد حتما اتفاق بدی می افتد و یا نظم زندگی او به هم می ریزد.
وسواس احتکار
جمع کردن و انباشتن وسایل غیر کاربردی و آسیب دیده به صورت افراطی، با این هدف که یک روزی این وسایل به درد می خورند، محل زندگی افرادی که اختلال احتکار دارند معمولا بسیار به هم ریخته است و معمولا اطرافیان و خانواده فرد شاکی هستند و گاهی از این امر شکایت می کنند که ما حس می کنیم در انبار یا آشغال دانی زندگی می کنیم.
وسواس چک کردن
چک کردن مداوم وضعیت جسمانی از طریق آزمایشات پزشکی مختلف
زنگ زدن مداوم به عزیزان به منظور اطمینان از سلامتی آن ها
چک کردن مداوم شیر گاز، قفل در و پنجره ها و غیره به منظور جلوگیری از بروز اتفاق
وسواس تقارن و نظم
استفاده از اصول خاص برای قرار دادن اشیا و لباس ها بر سر جای خودشان بر اساس رنگ، تقارن و غیره
وسواس آلودگی و وسواس نجسی و پاکی
انزجار از ادرار و مدفوع خود به سبب آلودگی و نجاست
ترس از آلاینده های محیطی
ترس از دست دادن کنترل خود
نگرانی بابت آسیب رساندن به خود، عزیزان و اطرافیان
نگرانی و ترس بابت توهین کردن و بی احترامی به دیگران در حضور جمع
ترس از دزدیدن اشیا
وسواس جنسی
افکار یا تصاویر جنسی ممنوعه
افکار یا تخیلات جنسی در مورد دیگران
افکار یا تصاویر جنسی درباره کودکان یا نزدیکان
افکار آزاردهنده در مورد رفتار خشونت آمیز جنسی با دیگران
به طور کلی، وسواس ها می توانند بسیار گسترده باشند، طبیعتا اشاره به همه آن ها و توضیح در مورد همه آن ها در این مقاله ممکن نیست اما همانطور که پیش تر اشاره کردیم وسواس، هر فکر مکرر و آزاردهنده و هر عمل غیر قابل کنترلی را که بسیار هم وقت گیر و زمانبر هستند را شامل می شود.
وسواس فکری جنسی نیز از این قاعده مستثنی نیست، در وسواس فکری فرد به شدت از افکار ذهنی خود رنج می برد، مدام تلاش می کند آن ها را کنترل کند و از آن ها اجتناب کند اما موفق نمی شود، فردی که وسواس فکری جنسی را تجربه می کند در بسیاری از مواقع احساس گناه و انزجار از خود می کند.
در ادامه در مورد وسواس فکری جنسی بیشتر توضیح می دهیم:
- نکند در حین رابطه جنسی، کثیف یا بیمار شوم؟
- اگر ملحفه و رخت خواب کثیف شود چه؟
- باید بعد از تمام شدن رابطه، فورا به حمام بروم.
- طبق اصول رابطه مان را پیش نبردیم حالا باید چه کنم؟
- نباید با همسرم رابطه برقرار می کردم، اگر فردا خواب بمانم و در محل کارم دیر حاضر شوم چه؟
- اگر به آن پسر بچه تجاوز کنم چه اتفاقی می افتد؟
- اگر به همسرم خیانت کنم لایق زندگی نیستم.
این ها افکاری است که یک فرد وسواس فکری جنسی مدام در ذهن خود تکرار می کند.
افکار وسواسی جنسی می توانند به صورت تمایلات یا تصویرهایی در مورد جنس مخالف باشند.
مثلا فرد مدام محارم خودش را به صورت عریان تصور می کند و یا اینکه برقراری رابطه جنسی با آن ها را برای خود متصور می شود. طبیعی است که در صورت مرور چنین افکاری، فرد به شدت احساس گناه و عذاب وجدان را تجربه می کند و برای رهایی از این افکار سعی می کند از راهبردهای اجتنابی استفاده کند، به اینصورت که از ارتباط با اعضای خانواده خود اجتناب می کند و برای این کار خودش را در اتاق حبس می کند یا مدت طولانی را در بیرون از منزل سپری می کند، این فرد ممکن است مدام استغفار کند و خودش را مستحق مجازات های سخت بداند.
مورد دیگر می تواند نگرانی فرد نسبت به گرایش جنسی خود باشد، به اینصورت که فرد مدام نگران این مسئله است که نکند هم جنس گرا باشد، این فکر در شرایطی است که فرد هیچگونه تمایلات هم جنس گرانه در درون خود احساس نمی کند و فقط ترس از این موضوع است که ذهنش را درگیر کرده است. چنین فردی با کوچکترین نشانه ای مهر تاییدی بر افکار خود می زند، به اینصورت که اگر در استخر یا باشگاه، فردی هم جنس خودش را ببنید و نظرش برای لحظه ای به سمت آن فرد جلب شود و نگاهش کند، چنین رفتاری را نوعی گرایش جنسی به هم جنس خود قلمداد می کند. این فرد ممکن است مدام با مراجعه به پزشک، گرایش جنسی خودش را مورد بررسی قرار دهد.
خانم یا آقایی که بدون اینکه رابطه جنسی فراتر از رابطه زناشویی با همسرش داشته باشد، مدام ترس از این دارد که به همسرش خیانت کند، چنین فردی ممکن است به شدت از هر گونه ارتباطی با جنس مخالف خودداری کند، به اینصورت که حتی از صحبت کردن و ارتباط چشمی با همکاران جنس مخالف خود نیز، خودداری می کند.
نگرانی در مورد انواع بیماری های مراقبتی و جنسی نیز از جمله وسواس های فکری جنسی است.
فردی که مدام از ترس اینکه نکند به بچه ای از نظر جنسی آسیب وارد کند و به او تجاوز کند، نمونه ای از یک فرد مبتلا به وسواس فکری جنسی است.
افکار وسواسی مربوط به تمیزی و پاکی نیز از جمله موارد شایع در اختلال وسواس فکری جنسی است. اجتناب از رابطه جنسی و احساس چندش باعث می شود که فرد از برقراری رابطه جنسی اجتناب کند. این اجتناب کردن می تواند دامنه وسیعی از لمس کردن بدن یا تماس ترشحات بدن را شامل شود.
معیارهای لازم برای تشخیص اختلال وسواس فکری جنسی
- تکرار شونده در یک تم و محتوای خاص
- عدم کنترل و مقامت فرد در برابر افکار مزاحم
- وقت گیر و زمانبر بودن افکار و اعمال مربوط به آن
- خستگی پذیر افکار و اعمال، به طوری که انرژی زیادی از فرد بگیرد.
- اخلال در تمام فعالیت های اجتماعی، فعالیت های شغلی، روابط خانوادگی و دوستی فرد
آیا وسواس فکری جنسی همان خیالپردازی جنسی است؟
نکته حائز اهمیت این است که وسواس های فکری جنسی با خیالپردازی های جنسی تفاوت دارند و نباید به اشتباه این دو را باهم یکی بدانیم.
در خیالپردازی جنسی، فرد از افکار خود لذت می برد و حتی ممکن است تمایل داشته باشد که این افکار به واقعیت بپیوندند اما در وسواس فکری جنسی، مرور افکار در ذهن فرد آزاردهنده است و فرد مبتلا به وسواس فکری جنسی، از این مسئله که روزی افکارش به واقعیت بپیوندد به شدت هراسان است.
در واقع می توانیم بگوییم که خیالپردازی های جنسی خوشایند و وسواس های فکری جنسی ناخوشایند هستند.
تاثیر وسواس فکری جنسی بر عملکرد جنسی
عملکرد جنسی سالم، بخش مهمی از تجارب انسان محسوب می شود. در حقیقت یک مشخصه عملکرد روانی سالم، وضعیت جنسی بهنجار می باشد. متاسفانه نتایج تحقیقات نشان می دهد که وسواس های فکری جنسی تاثیر منفی بسیار زیادی بر عملکرد جنسی افراد دارند و رضایت جنسی و کیفیت رابطه زناشویی را کاهش می دهند.
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری جنسی، احساس نیاز افراطی به کنترل افکارشان را دارند در حالی که لازمه ارگارسم این است که فرد خودش و ذهنش را رها کند، اما در بیماران مبتلا به این اختلال چنین اتفاقی نمی افتد و کاملا بدیهی است که که افراد مبتلا به این اختلال دچار اختلال عملکرد جنسی شوند و از رابطه جنسی خود رضایت نداشته باشند.
همچنین به نظر می رسد که این بیماران به اندازه کافی احساس آرمیدگی ندارند و همین عامل باعث می شود که این افراد نتوانند به اندازه کافی در رابطه جنسی فعال باشند و این حواس پرتی هنگام فعالیت جنسی با برانگیختگی جنسی تداخل پیدا می کند.
به طور کلی می توان گفت اجتنابی که در بیماران مبتلا به وسواس فکری جنسی وجود دارد، بر روی عملکرد جنسی آن ها تاثیر می گذارد و موجب کاهش میل جنسی می شود.
درمان وسواس فکری جنسی
در گذشته چنین تصور می شد که اختلالات وسواسی درمان پذیر نیستند و یا نسبت به درمان مقاومت بالایی دارند اما امروزه می دانیم که می توانیم با استفاده از روش های درمانی مختلف، این اختلالات را درمان کنیم.
در بسیاری از مواقع برای شروع درمان وسواس به منظور کنترل نشانه های این اختلال، ابتدا از دارو درمانی استفاده می شود و بعد درمان های شناختی – رفتاری و همچنین هیپنو تراپی می تواند در بهبود این بیماری موثر باشد.
در بحث درمان وسواس فکری جنسی به طور اختصاصی دو مسئله حائز اهمیت است. گرایش و پاتولوژی.
زمانی که وسواس فقط به صورت نوعی گرایش باشد در چنین صورتی تنها با مراجعه به سکس تراپیست و انجام هیپنوتیزم و درمان شناختی – رفتاری می توان آن را درمان کرد، اما اگر میزان اختلال فرد شدید باشد و علت بروز اختلال مشکلات هورمونی باشد بهتر است که درمان ابتدا توسط روانپزشک و بوسیله دارو درمانی شروع شود نه سکس تراپیست.
نکته حائز اهمیت این است که برای شروع درمان هر اختلالی پذیرش فرد بیمار به وجود اختلال لازم و ضروری است، مشکلی که اکثر بیماران وسواسی دارند این است که در اکثر مواقع نمی پذیرند که بیمار هستند و به همین دلیل حاضر به مراجعه به روان درمانگر برای شروع درمان نمی شوند، که البته به همین دلیل است که برخی معتقدند که وسواس به سختی درمان می شود، اما اگر سعی کنید با فرد بیمار به صورت منطقی صحبت کنید و او را توجیه کنید که مشکل او بیماری نیست بلکه یک نوع گرایش دارد که این گرایش باعث مختل شدن زندگی اش شده، احتمال اینکه بتوانید موافقت فرد را برای مراجعه به روان درمانگر جلب کنید بیشتر است.
برای دریافت مشاوره در زمینه وسواس فکری جنسی می توانید به مشاوران متخصص و مجرب مرکز مشاوره ستاره ایرانیان مراجعه کنید و از خدمات روانشناختی منحصر بفرد این مرکز استفاده کنید.
