روش درمانی پردازش شناختی (CPT) یک رهیافت درمانی می باشد که برای افرادی طراحی شده است که در طول زندگی با اتفاقات آسیب زا مواجه می باشند و ممکن است که آثار این اتفاقات در طول زندگی آنها باقی بماند.
هدف این رهیافت درمانی، کمک به افراد برای مدیریت کاراتر تفکرات ناراحت کننده می باشد.
این کار از طریق بدست آوردن یک شناخت عمیق تر نسبت به نحوه تاثیر تجارب آسیب زا بر نحوه تفکر آنها نسبت به خودشان و دنیای پیرامون انجام می پذیرد.
هر چند که هدف اولیه از CPT درمان کردن استرس بعد از آسیب در افرادی بوده است که مورد سوء استفاده و تجاوز جنسی قرار گرفته بوده اند، ولی اثبات شده است که این رهیافت درمانی برای افرادی که به دلیل برخی از مشکلات، همانند آسیب های نظامی، نیاز به کمک دارند هم موثر می باشد.
• تاریخچه و توسعه
• روش درمانی پردازش شناختی به چه نحوی کار می کند؟
• روش درمانی پردازش شناختی به چه نحوی مفید می باشد؟
• محدودیت ها و نگرانی ها
تاریخچه و توسعه
CPT به عنوان نوعی روش درمانی رفتاری – شناختی، توسط دو نظریه اصلی توسعه یافته است: نظریه پردازش اطلاعات پی. جی لانگ و نظریه شناخت اجتماعی PTSD. نظریه پردازش اطلاعات لانگ اثبات می کند که PTSD در فرد پیشرفت می کند، به دلیل اینکه خاطرات مربوط به یک حادثه آسیب زا منجر به ایجاد حس ترس شده و در نهایت، فرد فرار می کند و رفتارهای اجتنابی در وی شکل می گیرد.
به بیان دیگر، وقتی که فرد محرکی را تجربه می کند که منجر به یاد آوری خاطرات یک حادثه آسیب زا می شود، شبکه ترس در حافظه فرد فعال می شود.
بعد از آن فرد تلاش می کند تا از این ترس فرار کند، ولی عموما این تلاش منجر به یک تاثیر ناخواسته شده و ترس در وی باقی می ماند.
بر اساس این نظریه، بیان کردن تکراری یک خاطره آسیب زا در یک محیط سالم و درمانی، یک مرحله مهم در فرآیند پذیرش این ترس می باشد که در نهایت باعث می شود دیدگاه فرد نسبت به آن تغییر کند و فرد بتواند آن را با به صورت یک اتفاق با قدرت کمتر نسبت به حالت اول، در نظر بگیرد.
نظریه شناخت اجتماعی PTSD گسترده تر از نظریه لانگ می باشد، و نه تنها در مورد نحوه بسط یافتن شبکه ترس توضیح می دهد، بلکه همچنین نحوه بروز یافتن واکنش های عاطفی مرتبط را هم توضیح می دهد.
این نظریه بر توانایی فرد برای پذیرش و مقابله با اتفاقات آسیب زای زندگی تمرکز می کند و باعث می شود که آنها بعد از بروز حادثه بتوانند به حس در اختیار داشتن کنترل زندگی دست یابند.
بر اساس این نظریه، احساسات اولیه عواطفی هستند که نتیجه مستقیم یک تجربه آسیب زا می باشند، در حالی که عواطف ثانویه مواردی هستند که می تواند از طریق تعبیر و تفسیر یک فرد نسبت به حادثه آسیب زا به دست آید.
برای مثال فردی که توسط دیگران مورد حمله قرار می گیرد، در مرحله اول احساس اضطراب و ترس دارد.
با این حال، شخصی که باور دارد حتی تا یک حدودی مسئول حمله است، ممکن است در مرحله دوم احساس گناه و / یا خجالت داشته باشد.
وقتی که فرد قادر باشد تفسیرهای اشتباه ، همانند موارد ذکر شده را به چالش بکشد، آنها در نهایت می توانند احساسات ثانویه و تفکرات نادرست کمتری را در مورد آسیب تجربه کنند.
هر چند که CPT در مراحل اولیه برای موارد مربوط به تجاوز جنسی و جنایت های شدید استفاده می شد، ولی مشاهده شده است که این روش در درمان PTSD تجربه شده در نتیجه تعداد زیادی از آسیب ها، موثر می باشد که شامل آسیب مربوط به حوادث نظامی هم می باشد.
روش درمانی پردازش شناختی به چه نحوی کار می کند؟
CPT که معمولا 12 دوره طول می کشد و طی 3 ماه تمامی شود، به افراد درمانجو در طول درمان کمک می کند تا تفکرات ناراحت کننده که در نتیجه آسیب داشته اند را شناسایی کنند و آن را تغییر دهند. این رهیافت دارای چهار مولفه اصلی است.
در دوره اول، افراد مراجعه کننده به درمان زمانی را صرف بحث با درمانگر، شخصی که در مورد این علائم اطلاعات و آموزش هایی را ارائه می دهد می کنند.
در این دوره در مورد علامت های PTSD ، علایم رایج غیر از PTSD، روش واکنش افراد نسبت به آسیب، پایه های نظریه شناخت و نحوه سپری کردن دوره های استاندارند CPT بحث می شود.
افراد درمانجو می توانند بعد از آن سوالاتی را بپرسند و یک جمله تاثیر گذار بنویسند.
این جمله تاثیر گذار می تواند یک عبارت کوتاه در مورد نحوه نگرش آنها نسبت به خود باشد. ممکن است که سایر افرد همانند والدین یا خانواده و یا کل جهان تحت تاثیر تجارب آنها قرار بگیرد.
با شروع درمان، افراد بر روی شناسایی و شناخت تفکرات خودشان در مورد واکنش عاطفی نسبت به یک حادثه آسیب زا فکر می کنند.
این امر باعث می شود که تفکرات و عواطف آنها در طول فرآیند مشخص شود.
درمانگر به منظور دستیابی به این اهداف به افراد درمانجو کمک می کند تا در مورد اتفاق آسیب زا، یک گزارش دقیق و دارای جزئیات را به اشتراک بگذارند.
درمانگر می تواند با استفاده از یک روش پرسش سقراطی شروع به چالش کشیدن تفکرات و تعبیرات خود سرزنشی کند که در نتیجه احساسات انباشت شده یا محصور شده ایجاد شده اند.
معمولا با پیشرفت دوره درمان، افراد درمانجو یاد می گیرند تا به چه نحوی سوال بپرسند و تفکرات خودشان را با چالش مواجه سازند.
معمولا درمانگر در قالب کاربرگ و دیگر تکالیف نوشتاری را به عنوان تکالیف خانگی تعیین می کند و از این طریق ابزارهای خاص مربوط به شناسایی روش های تفکری که مشکل زا هستند، در افراد پیشرفت می کند و آنها باور های خودشان را به چالش می کشند.
در مرحله بعدی CPT – که معمولا 8 تا 12 دوره می کشد – درمانگر به فرد کمک می کند تا یاد بگیرد که روش های سیستم های تفکر بعد از آسیب قابل تغییر می باشند، مخصوصا تمرکز خود را روی تفکرات مربوط به امنیت، خود باوری، روابط مهم، قدرت، کنترل و اعتماد می گذارند و به دقت آنها را بررسی می کنند.
روش درمان پردازش شناختی به چه نحوی می تواند مفید باشد؟
هدف از طراحی CPT شناسایی تاثیرات مربوط به بعد از حوادث آسیب زا بوده است.
در زمان معرفی اولیه آن، این روش در مورد افرادی به کار گرفته می شد که بعد از یک جنایت سنگین همانند تجاوز جنسی یا تهاجم زنده باقی مانده بودند.
ولی در زمان حاضر، علاوه بر این افراد، در مورد سایر افراد درمانجو هم که مشکلاتی از قبیل اندوه آسیب زا یا آسیب نظامی تجربه کرده اند به کار گرفته می شود.
هر چند این روش درمانی به صورت انفرادی به کار گرفته می شود ولی به صورت گروهی هم قابل استفاده بوده و برای تطابق با نیاز های خاصی که فرد در درمان به دنبال آن است، تعدیل می شود.
تحقیقات اخیر حاکی از آن است که CPT یکی از موثر ترین روش های درمانی برای PTSD می باشد و معمولا در درمان سربازان قدیمی که علائم PTSD را تجربه می کنند هم مورد استفاده قرار می گیرد.
مورد ذکر شده یک فرمت کوتاه از درمان می باشد. یک دوره CPT معمولی تقریبا 3 ماه طول می کشد و به دلیل اینکه یک روش درمانی دارای کارایی هزینه ای می باشد می تواند برای افراد زیادی مناسب باشد.
CPT به عنوان یک روش درمان مبتنی بر مشاهده در نظر گرفته می شود، بدین معنا که کارایی آن از طریق مطالعات مختلف مورد حمایت قرار گرفته است.
یکی از مطالعات صورت گرفته بیانگر این بود که حتی در زمانی که سایر روش های درمانی توسط متخصصان با تجربه انجام گیرد، روش CPT کاراتر از سایر روش های روان درمانی متمرکز بر آسیب می باشد.
اخیرا یک تحقیق حاکی از آن بوده است که CPT یکی از کاراترین روش های درمانی برای PTSD می باشد و معمولا در درمان نظامیان قدیمی که تجربه علائم PTSD را دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.
نگرانی ها و محدودیت ها
هر چند که اثبات شده است که CPT یک روش بسیار کارا در درمان PTSD می باشد، ولی کارایی آن با برخی محدودیت ها مواجه است.
برای مشخص شدن کارایی این روش در درمان افراد مختلف به مطالعات بیشتری نیاز وجود دارد.
علاوه بر آن، تعداد قابل توجهی از نظامیان بازنشسته که حتی دوره CPT را به صورت کامل انجام داده اند، همچنان وجود علائم PTSD را گزارش کرده اند.
ممکن است که تحقیقات بیشتر برای توضیح علل این موارد مفید باشد.
تکالیف خانگی و دیگر کارهای نوشتاری به عنوان یکی از مولفه های اصلی این رهیافت درمانی در نظر گرفته می شود، و برای افرادی که به سختی تکالیف را انجام می دهند، این امر می تواند منجر به اتمام یافتن موفق یک چالش شود.
افرادی که علائم PTSD را تجربه می کنند، احتمالا مشکلات سلامت روانی دیگری، مثل سوء استفاده جنسی، افسردگی و اختلال را هم تجربه می کنند.
حتی در مورد مشکلاتی که به صوت مشترک اتفاق می افتند، ممکن است که پزشکان از CPT استفاده کنند، ولی قبل از استفاده از CPT باید مطمئن شوند که علائم دیگر آن قدر شدید نیستند که از انجام فعالیت های CPT مانع شوند.
ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه